expositie
STICHTING RUIMTEVAART
Met dank aan Stroom Den Haag
MAn
30 jaar
grenzeloos
Van het een komt het ander
Boldershof jubileumboek + portrettenboekje
Omdat een van de directeuren ervaring had met vormgever Anton Spruit voor een ander boek, werd hij uitgenodigd op het kantoor in Druten om over het Boldershofboek-in-wording te komen praten. Ik zag daar enigszins tegenop, omdat ik het idee had dat vormgevers waarschijnlijk in driedelig pak komen voor een zakelijk gesprek en niets weten van de praktijk van de zorg en dus ook niet waar het boek over zou gaan. Dat laatste klopte ook wel, maar de zorgvuldigheid waarmee dit kennishiaat in rap tempo opgevuld werd, bleek later kenmerkend voor de hele stijl van werken van zowel Anton als Marsel, die al snel als fotograaf bij het project betrokken werd. Door Anton.
Om te beginnen maakten we een rondgang langs alle locaties die bij de organisatie hoorden. We doorkruisten het Land van Maas en Waal en de Betuwe, gingen overal een kijkje nemen en een praatje maken. Langzamerhand kregen Marsel en Anton een beeld van waar 100 jaar Boldershof over moest gaan. Niet over de jaartallen, maar over de mensen en hun verhalen. De samenwerking ‘klopte’ helemaal. En zo kwam van het een het ander…
Op een gegeven moment zei iemand: “In het jubileumboek komt straks 100 jaar geschiedenis van Boldershof bij elkaar. Maar wie zijn de mensen van nú? Wie vormen samen de organisatie zoals die nú is?” En zo ontstond het deelproject dat later als portrettenboekje aan cliënten en medewerkers cadeau gedaan werd. Kern ervan was dat iedereen die dat wilde of mocht (toestemming van familie) geportretteerd zou worden met dezelfde achtergrond. En vervolgens zouden al die portretten zonder naam of functie in een boekje komen. Samen vormden die mensen de organisatie nú.
Het werd een enorme klus, die veel energie vergde, maar nog veel meer energie opleverde. We maakten draaiboeken voor alle locaties. Daar kwam veel administratie bij kijken. En opnieuw kwam er een rondgang door het hele rivierengebied, nu om iedereen te portretteren. Om een lang verhaal kort te maken: het resultaat was prachtig, maar de maakperiode vooraf ook! Alles gebeurde met grote zorgvuldigheid en voor problemen en uitzonderlijke situaties die zich in de zorg nu eenmaal altijd voordoen, werden creatieve oplossingen gezocht.
Ondertussen schreef ik door aan het jubileumboek en had intussen assistentie gekregen van Marianne Vos, die bij toeval bij het hele project betrokken raakte, omdat ze vaak in dezelfde kantoorruimte werkte als ik. Alsof we nooit iets anders gedaan hadden, hebben we samen honderden foto’s uitgezocht uit de archiefalbums als eerste selectie voor het boek. Er zouden nog vele verfijningsrondes volgen.
Ook raakte Marianne betrokken bij het portretteren én bij het maken van de grote expositie van 100 jaar Boldershof in het ketelhuis, een leegstaande ‘stenen blokkendoos’ die op de nominatie stond om gesloopt te worden en daarom wel gebruikt mocht worden voor de tentoonstelling. We konden er toch niets aan vernielen, want er stond letterlijk niets meer in. Aan ons als leken/amateurs de ondankbare taak om er iets van te maken. De eerste dag zonk ons de moed in de schoenen, want waar moesten we in vredesnaam mee beginnen…
Maar we kregen onverwacht hulp. Van Anton en Marsel, die intussen hun weg op het instellingsterrein gevonden hadden en al meer van de geschiedenis wisten dan de managers, omdat ze zich verdiepten in de verhalen. Daarnaast waren ze als vormgever en fotograaf gewend om tentoonstellingen neer te zetten. Alleen waren dat meestal projecten waarbij het budget uit meerdere nullen bestond. En het interessante van deze tentoonstelling was juist dat er nauwelijks budget was, maar wel veel enthousiasme en goede wil. Alles hing dus af van creativiteit en gezond verstand. Een kolfje naar hun hand...
Het begon met eenvoudige, maar waardevolle tips van hun kant. “Als je nou bij een plaatselijke ondernemer vraagt of je steigerplanken mag lenen, kun je die langs de muren in twee verdiepingen plaatsen.” Een gouden tip, zo bleek! En zo kwamen er meer. Wat hebben we in die tijd veel van hen geleerd, dingen die nog regelmatig terugkomen. Zoals ‘hang een voorwerp op aan een spijker op een nagenoeg lege muur en het valt meteen op als belangrijk object’’. Anton deed het letterlijk voor met een oude bezem en je zag meteen dat het werkte. Om nooit te vergeten.
Als cadeau aan de organisatie huurden Anton en Marsel een zeecontainer voor enkele maanden, de periode waarin de expositie open zou zijn. In die zeecontainer maakten ze een soort minibioscoop waarin continu de complete portrettenreeks ‘uit het boekje’ te zien was, nu weer flitsend snel, dan weer traag passerend op het grote scherm. Een publiekstrekker van jewelste, maar een doorn in het oog van een van de managers die niet kon verkroppen dat er zomaar ineens zonder overleg met hem een zeecontainer op ‘zijn’ terrein arriveerde. Het liep vrij snel hoog op. Gelukkig werd het gedoe even snel weer in de kiem gesmoord door zijn eigen leidinggevende die wel zag dat dit een bijzonder cadeau was in plaats van een sta-in-de-weg…
Op een gegeven moment ontstond bij Anton en Marsel het idee om enkele portretten groot in de expositie op te hangen. Dat was natuurlijk heel apart voor ons, klassieke amateur-tentoonstellingbouwers. Maar het bleek een geweldig idee. Het werden 5 duo’s. Elk duo bestond uit een medewerker en een cliënt. De selectie lag in handen van Marsel. Bij de opening van de tentoonstelling in juni 2007 werden de 5 duo’s en hun familieleden uitgenodigd. Het was voor hen een geweldige ervaring om hun eigen verwant zo in het licht te zien! Mateloos trots waren ze.
In de jaren na het jubileum werden de portretten nog regelmatig elders tentoongesteld. Onder andere in Den Haag in de Art Cube galerie. En ook een avond in de grote hal van het centraal station in Den Haag tijdens Today’s Art
Odiel, een van de geportretteerden en onderdeel van een van de 5 duo’s, heeft in 2012 opnieuw meegedaan aan een project van Anton en Marsel, samen met ons: de Familieportretten.
In 2016 – 2017 kocht Boldershofdirecteur David van Leeuwen de 5 portrettenduo’s en hing ze in de centrale hal van het hoofdgebouw in Druten. Daar hangen ze nog steeds.
Marsel heeft nog regelmatig contact met enkele families van toen. En dat leidde onlangs, na 14 jaar, tot een hernieuwd portret van Robin, toen als 3-jarige een van de duo’s. Hoezo: Van het een komt het ander…!
Tijdens het schrijfproces van het jubileumboek leerde ik de zusters van Boldershof steeds beter op papier kennen en kwam ik er achter dat deze van oorsprong Franse zusters niet alleen Boldershof in Druten hadden gesticht, maar ook scholen en andere zorginstellingen, in Nederland én daarbuiten. Ik raakte geïnteresseerd in hun manier van leven en werken. Ook vroeg me vaak af waarom ze destijds het klooster ingegaan waren. Kortom: het ‘zusterverhaal’ begon in mijn hoofd al te leven.
Want toen dat Boldershofboek eenmaal verschenen was, was het voor mij slechts een kleine stap om me bij zuster Paula, de Provinciale overste van de Dochters der Wijsheid, te melden met mijn vraag of ik enkele zusters zou mogen interviewen uit interesse in hun persoonlijke verhaal en motivatie.
De geschiedenis van hun congregatie opschrijven sprak me wel aan. Maar dan heb je nog geen boek. Want wie neemt dan de fotografie voor zijn rekening? Wie gaat het vormgeven, drukken, binden? En wat mag het gaan kosten? Die vragen kwamen meteen bij mij naar boven. Ik stelde haar dan ook voor om Marsel en Anton uit te nodigen voor een kennismakingsgesprek. Zij hadden verstand van boeken maken. En met hen had ik al eerder tot grote tevredenheid samengewerkt. Het mooie resultaat van die samenwerking, het jubileumboek van Boldershof, was ook in Wijchen goed bekend. Dus zuster Paula ging vlot akkoord met mijn voorstel en nodigde hen uit.
We hadden regelmatig overleg met Marsel en Anton en met zuster Paula. Van de keuze voor de kleur van de leeslinten tot het zoeken naar de schrijver van het voorwoord: alles gebeurde in samenspraak met elkaar en met grote zorgvuldigheid. Op een gegeven moment kwamen Marsel en Anton met het idee om alle zusters te portretteren in het nu. En dan gekleed in wit, als eenheid in verscheidenheid. Dat werd een heet hangijzer, omdat niet iedereen daaraan mee wilde werken. Uiteindelijk stemde toch iedereen in en is het doorgegaan. Het resultaat was prachtig! Wat een verscheidenheid bleek er te zijn. Sommige portretten sprongen er echt uit. Zoals het portret van zuster Johanna. En zo kwam van het een weer het ander…
Van de ruim veertig geïnterviewde zusters zijn er in de loop der jaren al tweeëndertig overleden! Een van hen is zuster Paula, de provinciaal overste die destijds het lef had om dit avontuur met ons aan te gaan. Met zuster Célestine, intussen al 102 jaar oud, heb ik nog altijd goed contact. Ze vindt het moeilijk om steeds meer zielsverwanten te moeten missen. Vooral het gemis van zuster Paula heeft er bij haar flink ingehakt. Toch blijft ze optimistisch doorgaan. Alsof ze onsterfelijk is…
Na ieder overlijden komt er een rouwbrief bij mij thuis in de bus. De stapel wordt almaar groter…
november 2021
met dank aan Neel van den Oever
MAn
30 jaar
grenzeloos
onbekende nabeelden
expositie
STICHTING RUIMTEVAART
Met dank aan Stroom Den Haag