familieportretten

expositie

STICHTING RUIMTEVAART

Met dank aan Stroom Den Haag

MAn

30 jaar

grenzeloos

onbekende nabeelden

Het verhaal van de Familieportretten

Ik weet niet meer precies wie op het idee voor het project Familieportretten kwam. Waarschijnlijk kwam het voort uit een gesprek met Marsel en Anton over familieverbanden, schrijftantes, gastouders en bezoekvrijwilligers. In een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking zijn van oudsher naast de officiële verzorgers mensen geweest die zich ‘ontfermden’ over bewoners die geen of weinig contact hadden met hun familie. Ze wilden er zijn voor hen.

Vroeger hadden bewoners van een instelling weinig contact met hun familie. Ze werden in een bezoekerskamertje ontvangen en mocht daar met hun verwant een poos verblijven. Soms gingen ze een eindje wandelen. Op de afdeling zelf mocht familie niet komen. Daarom hadden begeleiders ook nauwelijks contact met hen. Alles ging via het paviljoenshoofd. Vanaf eind jaren zeventig veranderde dat langzamerhand. Er werden kerstvieringen georganiseerd waarbij familie welkom was en ze mochten voortaan ook op de afdeling komen.

Voor mensen met een verstandelijke beperking is het een hele klus om naast hun familiecontacten een sociaal netwerk op te zetten. Dat heeft vaak te maken met de ernst van de verstandelijke beperking en de mogelijkheid om te communiceren. Vriendschappen opbouwen is voor hen vaak niet makkelijk. Want waar ontmoet je iemand? En hoe pak je het aan als het klikt, maar niet in staat bent tot communicatie?

Ook buiten de eigen woonomgeving ontstonden sociale contacten. Sommige bewoners waren en zijn er zelf heel goed in om mensen aan zich te binden, om vriendschappen op te bouwen, bijvoorbeeld met (familie van) voormalige begeleiders, iemand van het kantoor of van de medische dienst. Voor anderen was en is het heel moeilijk.

Soms was zo’n contact in heel eenvoudige vorm, maar wel heel belangrijk voor iemand. Het kon een dagelijkse groet zijn of een gezamenlijke wandeling naar de dagbesteding. Als die bewoner dan naar een andere plek verhuisde (overplaatsing), werd zo’n contact onbewust verbroken. Want wie wist dat Marietje altijd vrolijk werd als Annie naar haar zwaaide? Of hoe fijn ze het vond om samen met Thea naar de dagbesteding te lopen? En hoe wisten Annie en Thea dat Marietje niet meer in dat huis woonde als dat niet tegen hen verteld werd? Als ze elkaar nooit letterlijk spraken of ergens toevallig tegenkwamen?

De essentie van een sociaal netwerk hebben is te weten dát het bestaat. En als een bewoner dat zelf niet weet, of niet in staat is om het te onderhouden, heeft hij of zij daar hulp bij nodig. In de eerste plaats van de begeleiders. Een hulpmiddel daarbij is het in kaart brengen ervan. Wie zijn belangrijk voor iemand en waaruit bestaat het contact?

Voor het project Familieportretten is van een aantal bewoners van zorginstelling ’s Heeren Loo zo’n netwerk niet alleen in woord in kaart gebracht, maar ook in beeld door letterlijk als groep rondom die bewoner op de foto te gaan. Het Familieportret laat letterlijk zien wie er rondom iemand staan, wie belangrijk zijn voor iemand.

Jean Rovers was bijna tachtig op het moment dat haar Familieportret gemaakt werd. Ze woont sinds haar 10e jaar op Boldershof in Druten en heeft naast een grote familie in al die jaren een aardig netwerk opgebouwd. Er stond dan ook een bont gezelschap van zusters, voormalig begeleiders , activiteitenbegeleiders, de moeder van een van hen, een administratief medewerker, een voormalig teamleider, enzovoort klaar om op de foto te gaan. Ook hebben Anton en Marsel enkele korte interviews opgenomen.

Als voorbereiding op het familieportret van Jean had haar persoonlijk begeleider met haar het gesprek gevoerd vanuit de vraag wie zij allemaal belangrijk vond in haar leven, met wie ze om die reden op de foto wilde. Het werden er meer dan dertig! Nadien is iedereen opnieuw door de persoonlijk begeleider benaderd met de vraag of de contactgegevens blijvend vastgelegd mogen worden. Zodat het sociaal netwerk van Jean nu officieel in woord en in beeld vastgelegd is. Voor nu en voor later…

november 2021

met dank aan Neel van den Oever